Klik hier voor de uitgebreide versie
Gemoedelijke sfeer
Van Scheemda wordt wel gezegd, dat het dorp een andere sfeer uitstraalt dan de andere dorpen in het Oldambt. Is vrijwel overal de lintbebouwing een algemeen verschijnsel, Scheemda heeft door een speling in het eeuwenoude verkavelingspatroon altijd iets gemoedelijks gehad. Een dorp met kleine straatjes, aparte buurtjes en verrassende doorkijkjes.
Ontstaan uit twee dorpen
Het dorp heeft een interessante geschiedenis achter de rug. Ook een lange geschiedenis. De nederzetting ontstond aan het eind van de 12e eeuw, nadat men het veengebied in gebruik nam als cultuurgrond. In de loop van de 13e eeuw kreeg Scheemda de beschikking over een kruiskerk met losstaande toren. Oorspronkelijk waren er twee dorpen - Scheemda en Eexta - die op gelijkwaardige voet tamelijk dicht bij elkaar lagen. Het waren gemeenschappen met ieder een kerk, een dorpspastoor, een bestuurlijke bovenlaag en wat nijverheid.
Overstromingen van de Dollard
Tijdens de 16e eeuwse Dollardoverstromingen bleek het noodzakelijk het dorp Scheemda te verplaatsen naar een hoger gelegen rug, westwaarts van het oude dorp. Op deze hoogte lag al sedert eeuwen het kerkdorp Eexta. En hoewel beide dorpen nu zeer dicht bij elkaar lagen, bleef hun onafhankelijke positie bestaan, al kon niet worden voorkomen dat de dorpskernen al in een vroeg stadium naar elkaar toe groeiden.
Ontsluiting door Trekdiep
Door het graven van het Trekdiep van Groningen naar Winschoten, dat met veel tegenwerking rond 1635 gereed kwam, werd het gebied pas eigenlijk goed ontsloten. Het Treckdiep, of zoals later het Winschoterdiep, liep tussen beide dorpen door en slechts een stenen boogbrug in de Brugstraat verbond de beide dorpskernen met elkaar.
Toename aantal reizigers
Behalve van het doorgaande scheepvaartverkeer kon men in Scheemda profiteren van het reizigersverkeer van Groningen naar Winschoten, dat gebruik maakte van het Trekpad langs het Winschoterdiep. Door de toename van het aantal reizigers werd het trekpad verbreed en verhard en kreeg het later zelfs de naam ‘Stadsrijweg’. Voor reizigers die per beurtschip of rijtuig Scheemda aandeden, verrezen er enkele logementen in de nabijheid van de brug.
Molens
Drie straatnamen herinneren nog aan molens die vroeger in Scheemda stonden. Daarvan is de korenmolen aan de Molenstraat de oudste. De molen was al in 1616 aanwezig, maar het vermoeden bestaat dat ooit op deze plaats een 15e eeuwse standerdmolen stond. De Pelle-garstemolen, waaraan de Pelmolenlaan z'n naam ontleent, werd in 1703 aan het Winschoterdiep gebouwd. In 1954 moesten de restanten wijken voor de aanleg van het nieuwe Winschoterdiep. Ook de houtzaagmolen van Lemminga, ‘De Vriendschap’, moest toen delen in dat lot. Verder stond er aan het Zijldiep een oliemolen, gebouwd in 1803. Behalve deze molens stond er een drietal watermolens uit de 18e eeuw voor het droogmalen van de landerijen rond Scheemda en Eexta. Alledrie molens werden in het midden van de vorige eeuw afgebroken. Rond 1759 stonden in Scheemda reeds een boekweitmaalderij en een kalkbranderij. In 1802 werd een steenfabriek gebouwd, terwijl in 1670 al bier werd gebrouwen.en tot 1856 kon men ook in Eexta een uitmuntende kroes bier drinken.
Groeiende bevolking
Het bevolkingsaantal, dat vele eeuwen vrijwel onveranderd was gebleven, maakte met name de laatste tweehonderd jaar een gestage groei door. Tijdens de volkstelling van 1795 werden er in Scheemda en Eexta 1.203 inwoners genoteerd, waarvan de meerderheid (762) in het dorp Scheemda woonden. Veertien jaar later, in 1809 was het aantal inwoners al opgelopen tot 1.320 en woonde men gemiddeld met ruim vijf personen in een woning. In 2005 had het dorp Scheemda 5.132 inwoners.
Ontwikkeling
Evenals de aanleg van het oude Winschoterdiep in 1635, had ook de komst van de spoorlijn Groningen-Nieuweschans een gunstige uitwerking op de ontwikkeling van Scheemda en Eexta. Toen de spoorlijn in 1868 werd opengesteld, betekende dat allereerst voor de Oldambtster boeren dat ze sneller een bezoek aan de Groninger korenbeurs konden brengen. Behalve op het gebied van vervoer ondergingen ook de communicatiemiddelen grote verbeteringen. Zo werd in 1871 aan het station een telegraafdienst opgericht en kreeg het postkantoor in 1890 een telefoondienst. Het gemeentehuis werd in 1915 aangesloten op het telefoonnet. De oprichting van de Scheemder Courant - in 1895 - mag zeker ook niet onvermeld blijven. Als spreekbuis van allerhande dorpsnieuws, gemeentelijke publicaties, advertenties en zelfs een bescheiden literaire inbreng van enig niveau was de Scheemder Courant, toen nog Scheemda's Nieuws- en Advertentieblad, een veel gelezen weekblad.
Gemeente Scheemda
Sedert de gemeentelijke indeling in de Franse tijd, vormden de kerkdorpen Scheemda, Eexta en Nieuw-Scheemda samen de gemeente Scheemda. In de jaren na de oorlog werden er verschillende uitbreidingsplannen verwezenlijkt en groeide het aantal inwoners enorm. De Parklaanbuurt, de Bloemenbuurt en Hesserzand maakte van Scheemda een van de grootste dorpen in het Oldambt. In die tijd verdween ook de kleine middenstand en vestigden zich de eerste supermarkten. Als woonplaats is het dorp zeker ook in trek bij senioren die in verschillende complexen nabij het centrum huisvesting kunnen vinden. In 1990 zijn de gemeenten Midwolda, Nieuwolda en Scheemda heringedeeld tot de nieuwe gemeente Scheemda.
Gemeente Oldambt
In het voorjaar van 2006 maakte de provincie Groningen haar besluit definitief waarbij de gemeenten Reiderland, Scheemda en Winschoten werden samengevoegd tot één gemeente. Een en ander heeft haar beslag gekregen op 1 januari 2010 waarbij een gemeente met zo’n 40.000 inwoners ontstond en daarmee de tweede gemeente van de provincie Groningen werd. Door de 3 gemeenteraden werd op 25 september 2009, na raadpleging van de inwoners, vastgesteld dat de naam van de nieuwe gemeente Oldambt zou luiden.